سوگیری گذشته‌نگری یا سوگیری پس‌نگری (Hindsight Bias) یک پدیده روانشناختی است که به افراد اجازه می‌دهد پس از یک رویداد خود را متقاعد کنند که قبل از وقوع آن به‌طور دقیق آن را پیش‌بینی کرده‌اند. این می‌تواند افراد را به این نتیجه برساند که می‌توانند رویدادهای دیگر را به‌طور دقیق پیش‌بینی کنند. سوگیری گذشته‌نگری در اقتصاد رفتاری مورد مطالعه قرار می‌گیرد، زیرا این یک شکست رایج سرمایه‌گذاران فردی است.
سوگیری گذشته‌نگری یک پدیده روانشناختی است که در آن فرد متقاعد می‌شود که یک رویداد را قبل از وقوع آن به‌طور دقیق پیش‌بینی کرده است. این امر باعث اعتمادبه‌نفس بیش از حد در پیش‌بینی سایر رویدادهای آینده می‌شود و ممکن است منجر به خطرات غیرضروری شود.
سوگیری گذشته‌نگری می‌تواند بر تصمیم‌گیری تأثیر منفی بگذارد. در سرمایه‌گذاری، سوگیری گذشته‌نگری ممکن است به عنوان احساس ناامیدی یا پشیمانی از اینکه قبل از رویدادی که بازار را به حرکت در می‌آورد، اقدام نکرده است، ظاهر شود. یکی از کلیدهای مدیریت سوگیری گذشته‌نگری شامل مستندسازی فرآیند تصمیم‌گیری از طریق یک ژورنال سرمایه‌گذاری (به عنوان مثال، یک دفتر خاطرات سرمایه‌گذاری) است.
سوگیری‌های گذشته‌نگری چیست؟
سوگیری گذشته‌نگری زمانی رخ می‌دهد که فرد به یک رویداد نگاه می‌کند و معتقد است که نتیجه را پیش‌بینی کرده است، حتی اگر نتوانسته است بر اساس آن «پیش‌بینی» عمل کند. متأسفانه، این باعث می‌شود مردم فکر کنند که قضاوت آنها بهتر از آن چیزی است که هست. ایده این است که وقتی نتیجه را بدانیم، ساختن یک توضیح قابل قبول بسیار آسان‌تر است. با این کار، ما کمتر نسبت به تصمیمات خود انتقاد می‌کنیم و منجر به تصمیم‌گیری ضعیف در آینده می‌شود. سوگیری گذشته‌نگری ناشی از این موارد است:
- اعوجاج حافظه (Memory Distortion)
- نیاز به قابل پیش‌بینی بودن جهان (Predictability)
- اجتناب‌ناپذیری (Inevitability)
سوگیری زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی را که معتقدیم پیش‌بینی کرده‌ایم به یاد می‌آوریم و آن را در زمان حال به عنوان یک رویداد اجتناب‌ناپذیر می‌بینیم که می‌دانستیم اتفاق می‌افتد.
سرمایه‌گذاران اغلب تحت‌فشار قرار می‌گیرند تا زمان خرید یا فروش سهام را برای به حداکثر رساندن بازده خود به دست آورند. وقتی متحمل ضرر می‌شوند، از اینکه زودتر عمل نکرده‌اند پشیمان می‌شوند. با پشیمانی این فکر به وجود می‌آید که آنها در تمام مدت آن را دیده‌اند. در واقع، این یکی از احتمالات زیادی بود که آنها ممکن بود پیش‌بینی کنند. هر کدام از آنها بیرون بیاید، سرمایه‌گذار متقاعد می‌شود که آن را دیده است. این به آنها اجازه می‌دهد تا در آینده ناآگاهانه تصمیمات ضعیفی بگیرند. جلوگیری از سوگیری گذشته‌نگری شامل توانایی پیش‌بینی از قبل است، مانند نوشتن یک ژورنال تصمیم‌گیری، که به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد بعداً مقایسه کند.
نگه‌داشتن یک ژورنال یا دفتر خاطرات سرمایه‌گذاری ممکن است به سرمایه‌گذاران اجازه دهد تا از برخی مسائل مرتبط با سوگیری گذشته‌نگری اجتناب کنند.
چه چیزی باعث سوگیری گذشته‌نگری می‌شود؟
سوگیری گذشته‌نگری زمانی اتفاق می‌افتد که اطلاعات جدیدی در مورد یک تجربه آشکار می‌شود و نحوه یادآوری آن تجربه را تغییر می‌دهد. ما به طور انتخابی فقط اطلاعاتی را به خاطر می‌آوریم که آنچه را که می‌دانیم یا معتقدیم درست است تأیید می‌کند. سپس، اگر احساس کنیم که از قبل می‌دانستیم چه اتفاقی خواهد افتاد، نمی‌توانیم پیامد (یا دلیل پیامد) را به دقت بررسی کنیم.
سوگیری گذشته‌نگری شامل تجدید نظر در احتمال یک نتیجه پس از واقعیت است. پس از دانستن نتیجه، افراد تمایل دارند در مورد میزان پیش‌بینی خود از رویداد اغراق کنند. این سوگیری‌ها را می‌توان تقریباً در هر موقعیتی یافت، از جمله پیش‌بینی آب و هوا یا انتخابات.
سوگیری گذشته‌نگری ریشه در اعتمادبه‌نفس بیش از حد و لنگر انداختن (Anchoring) دارد. پس از وقوع یک رویداد، ما از نتیجه به عنوان یک لنگر استفاده می‌کنیم تا قضاوت‌های قبلی خود را به نتیجه متصل کنیم. این موضوع ممکن است تا حدی مبتنی بر علم نیز باشد. سوگیری گذشته‌نگری ممکن است فقط به پردازش ناکارآمد اطلاعات مرتبط نباشد، بلکه ریشه در یادگیری تطبیقی (Adaptive Learning) دارد.
مردم مستعد سوگیری گذشته‌نگری هستند، زیرا فکر کردن به اینکه جهان قابل پیش‌بینی و در نتیجه تا حدودی منظم است، آرامش‌بخش است. در نتیجه، ما به دنبال این هستیم که رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی را قابل پیش‌بینی ببینیم. ما می‌خواهیم دید مثبتی نسبت به خودمان داشته باشیم و بنابراین سعی می‌کنیم با ایجاد یک داستان یا روایتی که نشان می‌دهد نتیجه را می‌دانیم، آن را درک کنیم.
چگونه از سوگیری‌های گذشته‌نگری دوری کنیم
سرمایه‌گذاران باید هنگام ارزیابی توانایی خود در پیش‌بینی چگونگی تأثیر رویدادهای جاری بر عملکرد آینده اوراق بهادار مراقب باشند. اعتقاد به اینکه می‌توان نتایج آینده را پیش‌بینی کرد، می‌تواند منجر به اعتمادبه‌نفس بیش از حد شود و اعتمادبه‌نفس بیش از حد می‌تواند منجر به انتخاب سهام یا سرمایه‌گذاری بر اساس حدس شود، نه برای عملکرد مالی یا ارزش. در اینجا چند نکته وجود دارد که به شما کمک می‌کند از این سوگیری جلوگیری کنید:
۱. نتایج جایگزین طوفان فکری (Brainstorming Alternative Outcomes)
به چیزهای دیگری فکر کنید که ممکن است در موقعیتی که در نظر دارید اتفاق افتاده باشد. از آنجایی که شرایط تغییر می‌کند، در صورت مواجهه با موقعیت‌های مشابه، این می‌تواند در آینده به شما کمک کند.
۲. یک دفتر خاطرات داشته باشید
این یک سابقه از فرآیند تصمیم‌گیری ایجاد می‌کند و به شما امکان می‌دهد دلایلی را که به نتیجه‌گیری‌های خاص رسیده‌اید دوباره مرور کنید. تا حد زیادی، چنین سندی به شما کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنید که می‌توانید به طور دقیق در مورد یک موقعیت تأمل کنید. این ژورنال‌های تصمیم‌گیری به جزئیات زمان و نحوه تصمیم‌گیری کمک می‌کنند. این به شما امکان می‌دهد بهتر درک کنید که هنگام تصمیم‌گیری چه اتفاقی می‌افتد. علاوه بر این، وزن کردن همه اطلاعات ضروری است، از جمله وزن بیشتر بر روی اطلاعات ارزشمند.
۳. مطالب مجله خود را مرور کنید
یک ژورنال تصمیم‌گیری می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر در آینده کمک کند و همچنین از حدس زدن ثانوی جلوگیری کند. تجزیه و تحلیل نتایج تصمیمات به شما کمک می‌کند تا بفهمید چه چیزی درست یا غلط بوده است و به شما کمک می‌کند راه‌حل‌ها یا فرصت‌های دیگر را شناسایی کنید.
مشاغلی که به بازخورد زیادی نیاز دارند، مانند حسابداری، کمتر مستعد سوگیری گذشته‌نگری هستند.
۴. ارزش‌گذاری ذاتی
سوگیری گذشته‌نگری می‌تواند حواس سرمایه‌گذاران را از تجزیه و تحلیل عینی یک شرکت منحرف کند. پایبندی به روش‌های ارزیابی ذاتی به آنها کمک می‌کند تا در مورد عوامل مبتنی بر داده تصمیم بگیرند، نه عوامل شخصی. ارزش ذاتی (Intrinsic Value) به درک ارزش واقعی سهام بر اساس تمام جنبه‌های کسب و کار اشاره دارد و ممکن است با ارزش بازار فعلی سرمایه‌گذاری منطبق نباشد.
برای جلوگیری از مبنای سوگیری گذشته‌نگری، بهتر است از یک مدل ریاضی استفاده کنید. این امر بسیاری از حدس و گمان‌ها و سوگیری‌ها را از تجزیه و تحلیل یک شرکت خارج می‌کند. عوامل کمی (Quantitative Factors)، مانند صورت‌های مالی و نسبت‌ها، بسیار بیشتر نشان‌دهنده عملکرد هستند تا نظرات مبتنی بر تجربه شخصی. جنبه‌های کمّی مانند تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، بینش‌هایی را در مورد اینکه آیا قیمت فعلی بازار دقیق است یا شرکت بیش از حد ارزش‌گذاری شده یا کم‌ارزش است، ارائه می‌دهد.
یک ارزیابی ذاتی همچنین عوامل کیفی (Qualitative Factors) مانند مدل کسب و کار شرکت، حاکمیت شرکتی و بازار هدف را در نظر می‌گیرد.
قابل ذکر است که هیچ محاسبه ارزش ذاتی جهانی وجود ندارد. مدل‌ها یا ابزارهای ارزیابی مختلفی برای استفاده وجود دارد. برخی از فرضیات باید به هر مدلی متصل شوند، که می‌تواند آن مدل را در معرض سوگیری قرار دهد.
نمونه‌هایی از سوگیری گذشته‌نگری
حباب‌های مالی همیشه پس از ترکیدن در معرض سوگیری قابل توجهی هستند. به عنوان مثال، پس از حباب دات کام (Dot-com Bubble) در اواخر دهه ۱۹۹۰ و رکود بزرگ (Great Recession) سال ۲۰۰۸، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران دانش دقیق خود را در مورد اینکه چگونه رویدادهایی که در آن زمان پیش پا افتاده به نظر می‌رسیدند، نشان دادند.
حق با آنها بود، اما سایر رویدادهای همزمان این فرض را تقویت کرد که دوران رونق هرگز پایان نخواهد یافت. در واقع، اگر یک حباب مالی به راحتی قابل تشخیص بود، احتمالاً به طور کلی از آن اجتناب می‌شد.
حرفه‌ای‌ها و مدیران اجرایی
متخصصان کسب‌وکار اغلب از سوگیری‌های گذشته‌نگری در تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند و با فرض اینکه یک استراتژی قبلاً کار می‌کرد، به کار خود ادامه می‌دهند. متأسفانه، سوگیری گذشته‌نگری به این معنی است که مدیران می‌توانند و ممکن است تصمیمات مخاطره‌آمیز یا ضعیفی بگیرند.
چرا سوگیری گذشته‌نگری در روانشناسی مهم است؟
زیرا توانایی ما برای یادگیری از تجربیات و تصمیم‌گیری‌های آینده را مختل می‌کند.
تفاوت بین سوگیری گذشته‌نگری و سوگیری تأیید چیست؟
سوگیری تأیید (Confirmation Bias) زمانی است که شما به دنبال اطلاعاتی برای حمایت از باورهای خود هستید، در حالی که سوگیری گذشته‌نگری (Hindsight Bias) این باور است که شما رویدادی را در گذشته پیش‌بینی کرده‌اید.
و در نتیجه…
سوگیری گذشته‌نگری پاسخ طبیعی انسان به رویدادهای گذشته است که در آن معتقدیم می‌دانستیم این رویداد رخ خواهد داد. سپس آن باور را با رویدادهای جدید مرتبط می‌کنیم؛ حتی زمانی که شرایطی که می‌توانند بر نتیجه متفاوت باشند. تشخیص اینکه چه زمانی تحت تأثیر سوگیری‌های گذشته‌نگر هستید ممکن است دشوار باشد، اما استفاده از ابزارهایی برای تجزیه و تحلیل رویدادها برای یافتن راه‌حل‌ها می‌تواند شما را از این ترفند روانشناختی که ذهنتان روی شما بازی می‌کند، نجات دهد.
نگهداری و بازدید مجدد از ژورنال‌ها و دفترهایتان، بحث در مورد رویداد با همسالان، و تجزیه و تحلیل شرایط پیرامون و در عین حال تصور نتایج متناوب، راه‌هایی هستند که می‌توانید از تصمیم‌گیری در زمانی که تحت تأثیر سوگیری‌های گذشته هستید اجتناب کنید.